Ы, ИЙ usage Rule
Ы, Ий хоёрыг ялгаж бичих нь
"Ы" is used in masculine words.
For example:
анхны (first), улсын (of the country), хотыг (the city).
"ИЙ" is used in feminine words.
For example:
өвөөгийн (of the grandfather), үеийн (of the same age), эхний (first).
Exception: "ИЙ" is used in masculine words ending with ж, ч, ш, и, ь, or г.
For example:
Хамгийн (the most), шавийн (student's).
Урт ы үсгийг эр үгэнд бичнэ.
Жишээлбэл: анхны, улсын, хотыг гэх мэт.
Ий үсгийг эм үгэнд бичнэ.
Жишээлбэл: өвөөгийн, үеийн, эхний гэх мэт.
Зарим тохиолдолд ий үсгийг эр үгэнд бичнэ.
Үүнд: ж,ч,ш,и,ь болон хэлний г үсгээр төгссөн үг орно.
Faint Vowel
Балархай Эгшиг
Explanation: Faint vowels are short vowels that occur after the first syllable in a word.
Examples: утас (phone), тэнгэр (sky), газар (land).
Балархай эгшиг гэдэг нь үгийн 2-р үеэс хойш байрлах бүх богино эгшиг юм.
Vowel-requiring consonants (Эгшигт Гийгүүлэгч): M, N, G, L, B, V, R always require a vowel before or after them.
Example: намар (autumn), гэрэл (light).
Flexible consonants (Заримдаг Гийгүүлэгч): These can exist without vowels before or after them: Ц, Ж, З, С, Д, Т, Ш, Ч, Х.
Example: ард (people), зунш (summer growth).
Terminal faint vowels (at the end of a word):
After vowel-requiring consonants: алба (duty), хөрөнгө (property).
After flexible consonants: салхи (wind), гархи (ring).
Эгшигт гийгүүлэгч.
М,Н,Г,Л,Б,В,Р энэ долоон гийгүүлэгч үсэг өмнөө буюу хойноо заавал эгшигтэй бичигднэ.
Жишээлбэл: намар, гэрэл гэх мэт.
Заримдаг гийгүүлэгч
Ц,Ж,З,С,Д,Т, Ш,Ч,Х энэ есөн гийгүүлэгчийн өмнө болон хойноо эгшиггүй орж болно.
Жишээлбэл: хагд, ард, зунш гэх мэт.
Үгийн ард орсон балархай эгшгийн өмнө:
Эгшигт гийгүүлэгч байвал ямар ч эгшиг бичиж болно.
Заримдаг гийгүүлэгч байвал зөвхөн И-г бичнэ.
Specific Consonant Rules (Ж, Ч, Ш)
Тусгай гийгүүлэгчийн дүрэм (Ж, Ч, Ш)
Any masculine/feminine words with Ж, Ч, Ш are followed by "И" after the first syllable in a word.
Жишээ: ажил (work), ашиг (profit), жүжиг (drama).
Үгийн нэгээс дараагийн үеийн Ж, Ч, Ш-ийн араас эр эм үг хамааралгүй И ордог.